Staat loopt binnen door woekerwinsten, maar nog verder afromen ziet kabinet niet zitten

De megawinst van Shell zorgt opnieuw voor een golf van verontwaardiging. Toch zijn zulke winsten ook een lichtpuntje voor de Nederlandse Staat: die harkte alleen al in 2022 zo’n 13 miljard euro meer binnen dan verwacht. Maar verlenging van de maatregel om overwinsten extra te belasten ziet het kabinet niet zitten.

Katsjing! De miljardenwinsten vliegen ons dezer dagen om de oren. Vooral de klapper van Shell - 8,7 miljard euro winst in drie maanden tijd - maakt de tongen los. Shell mag dan met het hoofdkantoor uit Nederland zijn vertrokken, de oliereus voelt nog altijd een beetje als van ‘ons’. En wanneer dat bedrijf zó profiteert van een crisis maar met de opbrengst vooral de aandeelhouders spekt, dan laat dat velen niet onberoerd.

De term ‘graaiflatie’ raakt inmiddels verder in zwang: bedrijven zouden de hoge inflatie misbruiken om de eigen winstmarges op te schroeven. Maar er is ook nog een andere partij die stiekem een graantje meepikt van het woekerwinstfeestje: onze eigen overheid.

Excessieve winsten

Bij de Belastingdienst klotst het geld inmiddels tegen de plinten. Waar over 2022 eerst nog een opbrengst van 27 miljard euro aan winstbelasting (vpb) werd verwacht, blijkt het resultaat ruim tien miljard euro hoger te zijn: 38,5 miljard euro. En ook de eenmalige soldariteitsheffing die olie- en gasbedrijven moeten afdragen over hun overwinsten komt bijna twee keer zo hoog uit dan ingeschat: geen 1,8 maar 3,2 miljard euro.

Opgeteld droegen bedrijven zo bijna 13 miljard euro meer bij aan de staatskas dan minister van Financiën Sigrid Kaag eerder verwachtte. En dat smaakt naar meer: in de Tweede Kamer leeft een vrij brede wens om overwinsten niet eenmalig, maar permanent af te kunnen romen. Ook is het kabinet gevraagd de mogelijkheid te onderzoeken om een nieuw toptarief in de vennootschapsbelasting in te voeren waarmee ‘excessieve winsten’ kunnen worden belast, dus bovenop de 25,8 procent die bedrijven nu over winsten hoger dan 200.000 euro kwijt zijn.

Toch schiet het kabinet al die ideeën één voor één af. Volgens staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit) kleven er juridische bezwaren aan de voorstellen, want hoe definieer je nou precies overwinsten? De belastingwetgeving moet wel standhouden bij de rechter. Maar tegelijkertijd geeft Van Rij ook een andere, meer politieke reden: dit kabinet vindt extra heffingen ‘ongewenst’.

Vooral meer belasting uit lonen

Het verhaal hierbij is dat de overheid in goede tijden tóch wel meeprofiteert van hogere winsten: in die jaren komt er namelijk meer winstbelasting binnen dan tijdens een recessie.

Voor de komende vijf jaar ziet het er bovendien goed uit voor de schatkist, zo leert de Voorjaarsnota. De verwachte belastinginkomsten zijn fors naar boven bijgesteld: tussen 2023 en 2028 stijgen de totale ontvangsten uit belastingen en premies met 90 miljard euro, van 380 naar 470 miljard euro.

Maar wie inzoomt op die cijfers ziet wel wat opvallends: de inkomsten uit loon- en inkomensheffingen stijgen de komende jaren het hardst van allemaal: van 125 naar 160 miljard. Terwijl de ingeschatte opbrengsten uit de vennootschapsbelasting juist veel minder hard stijgen, van 42,5 naar bijna 48 miljard euro.

Het laat zich raden dat de discussie over de vraag of bedrijven wel genoeg bijdragen aan de schatkist nog niet afgelopen is.